Irk ayırımcılığı-Yasal haklarınız
Racial Discrimination - Your legal rights

Irkınızla veya teninizin rengi ile ilgili taciz ve ayırımcılıklara katlanmak zorunda değilsiniz. Bunu engellemek için katı yasalar vardır. Bu kitapcık size, yasal haklarınız ve ayırımcılığa uğradığınız zaman ne gibi önlemler alabileceğiniz konusunda bilgi verir.

• Ayırımcılık ne zaman ortaya çıkar
• Yasalar bu konuda ne der
• İş yerinde ayırımcılık
• İş yerinde taciz
• Konut kiralama veya satın almada ayırımcılık
• Okul veya üniversitede ayırımcılık
• Mal alımında veya hizmet sunmada ayırımcılık
• Devlet yetkileri tarafından yapılan ayırımcılık
• Ayırımcılık konusunda yapabilecekleriniz
• İş Tribünal mahkemesine başvuru
• Mahkemeye gitme
• İnsan Hakları Yasası

Bu serideki kitapcıklar size, yasal haklarınız konusunda bir taslak sunar. Yasanın içeriği ve yasanın sizin için veya özel herhangi bir durum için nasıl uygulanacağı konusunda tam bir gösterge değildir. Bu kitapcıklar düzenli olarak son gelişmeler konusunda yenilenir ancak yasa bu kitapcık basıma girdiğinde değişmiş olabilir, bu yüzden buradaki bilgiler eski veya yanlış olabilir.

Eğer, ayırımcılıkla ilgili bir sorununuz varsa, bunu en iyi şekilde çözmek için, daha fazla bilgiye veya danışmaya gereksiniminiz olabilir. Bilgi ve danışma hizmetleri konusunda bilgi için ’Daha fazla bilgi’ sayfasına bakınız.

Ayırımcılık ne zaman ortaya çıkar

Ayırımcılık, aynı veya benzer durumda bir bireye, diğerleriyle karşılaştırıldığı zaman, daha kötü (yasal tabiri ile daha az iyi) davranıldığı zaman ortaya çıkar. Bu kitapcık aşağıdakilerle ilgili olarak ayırımcılığa uğradığınız zamanki yasal haklarınızla ilgilidir;

• ırkınız;
• teninizin rengi;
• milliyetiniz; veya
• ırkınızın veya milliyetinizin kökenleri.

Bu kitapcıkda ’ırk’ ve ’ırkcı’ kelimeleri, bütün bunları kapsamak üzere kullanılmıştır.

Bireyler aşağıdaki durumlarda ayırımcılığa uğrayabilirler;

• iş yerinde;
• mal alımında veya hizmet kullanmada;
• konut alımında veya kiralanmasında;
• okul veya üniversitede; veya
• devlet yetkilileriyle ilgili olarak (örneğin, polis).

Yasalar sizi ayırımcılığa karşı korur ve yasal olarak haksızlığa uğradığınızı düşünüyorsanız, size , iş tribünal mahkemesine veya mahkemeye başvurma hakkını verir.

Birden fazla konuda ayırımcılığa uğramanız mümkündür. Eğer, bu başınıza gelirse, en iyi önlemin ne olacacağı konusunda danışmanız gerekir. Bu konuda aşağıdaki yerlere danışabilirsiniz;

• sendika;
• yakınınızdaki avukatlık merkezleri;
• Vatandaşların Danışmanlık Büroları; veya
• avukat.

Irkınızla ilgili ayırımcılık, ırkınızla ilgili suistimalden farklıdır (örneğin, saldırıya uğramak). Irkınızla ilgili suistimal bir suçtur, eğer bu konuda mağdur duruma düştü iseniz, polise gitmelisiniz.

Yasalar

• (2000 yılında Race Relations Amendmend Act (Irk İlişkileri Düzenleme Yasası) tarafından tekrar düzenlenmiş olan) 1976 Race Relations Act (Irk İlişkileri Yasası), sizi ırkınızla ilgili ayırımcılığa ve tacize karşı korur, ayrıca, size, olumsuz ayırımcılığa karşı iş tribünal mahkemelerine veya mahkemeye başvurma hakkını verir. Birisini mahkemeye veya tribünal mahkemesine çıkarmak, gelecekte daha dikkatli olması ve ayırımcılık yapmaması konusunda bir kuruluşun davranış biçimini değiştirebilir.
• Yasa aynı zamanda, devlet kuruluşlarının (polis gibi) ırkla ilgili ayırımcılık yapmasının yasalara aykırı olduğunu belirtir ve devlet kuruluşlarının ve bölümlerinin, ırkınızla ilgili olarak eşit muamele görmeniz konusunda tedbir almasını talep eder.
• Yasa, sadece siyah tenlileri ve azınlıkta olan etnik gurupları değil, bütün ırk guruplarını ayırımcılığa karşı korur.

Ayırımcılık

• Eşitlikle ilgili yasalar üç farklı ayırımcılıktan bahseder.
• Doğrudan ayırımcılık - size ırkınıza dayanan daha az iyi davranışdır. Bu, size ırkınızdan veya bir başkasının ırkından dolayı daha az iyi davranışı da kapsar. Örneğin, eğer, iş vereniniz, bir başka ırktan olan birisine farklı davranmanızı talep ederse ve siz bunu red ettiğiniz için işten çıkarılırsanız, ırk ayırımcılığına uğramışsınızdır.
• Doğrudan olmayan ayırımcılık- geçerli sebep olmaksızın, bir iş yerinde uygulanan bazı kural ve şartlar, bazı ırktan olanları diğerlerinden daha kötü durumda bırakıyorsa, ortaya çıkar. Örneğin, işe girme şartlarından birisi İngilizcenin ana diliniz olmasını gerektiriyorsa, İngilizceyi çok iyi konuşan ancak ana dili İngilizce olmayanlara karşı ayırımcılık yapıldığı anlamına gelir.
• Mağduriyet - bu eğer, ırk ayırımcılığına uğramış bir meslektaşa yardım ettiğiniz veya ırkçılıkla ilgili olarak şikayette bulunduğunuz için, daha az iyi davranıldığınız zaman ortaya çıkar.

Taciz

Taciz, onurunuzu zedeleyen veya sizi korkutan, düşmanca veya aşağılayıcı bir ortam yaratan, istenmeyen davranışlardır.

Bu kitapcık, ayırımcılık veya tacizin olabileceği altı ana alanı kapsar;

• İş yerinde.
• İşten ayrıldıktan sonra.
• Ev satın alma veya kiralamada.
• Okul veya üniversitede.
• Mal satın alırken veya hizmet kullanımında.
• Devlet yetkilileri ile işiniz olduğunda.

İş yerinde ayırımcılık

İş verenin, işe alacağı kişi konusunda ve aşağıdaki alanlarda hangi işçinin seçileceğini belirlemesinde, ırka dayalı olarak ayırımcılık yapması ve yasalara aykırıdır;

• terfi etmek;
• iş yerinde, eğitim gibi, belli yardımlar vermek;
• disiplin;
• işten çıkarmak;
• erken emekliye ayırmak.

İş başvurusunda bulunmak

Bir iş verenin aşağıdaki durumlarda ayırımcılık yapması yasalara aykırıdır;

• Kime iş teklif edileceğine karar verirken. Buna iş tanımı, ’işe alınacak kişinin özellikleri’ (işi yapmak için gerekli, yetenek, deneyim ve eğitimler), başvuru formu, eleme aşamaları, iş görüşmeleri ve son elemeler de dahildir.
• Maaş, izinler veya çalışma şartları gibi, iş anlaşmasının şartları konusunda.
• Kasıtlı olarak sizin, iş başvurunuzu değerlendirmemek.

Irk İlişkileri Yasası, geçici çalışanları da olmak üzere, çalışanları ve anlaşmalı çalışanları kapsar. Aynı zamanda, sendikalar, iş bulma kurumları ve ortaklıkların ayırımcılık yapmasını yasalara aykırı bulur.

İş yerinde taciz

Bir meslektaşınızın veya iş vereninizin, sizi ırkınızla ilgili olarak taciz etmesi yasalara aykırıdır. Eğer, sizin uyarılarınıza rağmen bu taciz devam ederse, iş vereninize şikayette bulunun.

Birçok iş veren, çalışanlar arasında ırkla ilgili tacizi, disiplin uygulamalarını gerektiren bir olay olarak görürler ve sizi taciz eden kişiye bunu uygulamalıdırlar. Eğer, iş vereniniz tacizi durdurmak için hiçbir şey yapmazsa veya gereken önlemleri almazsa, onlara karşı tribünal iş mahkemelerine başvuruda bulunabilirsiniz.

Birçok durumda, aşağıdakileri de yapmalısınız;

• sizi taciz eden kişiye veya iş vereninize karşı, 1977 Protection from Harassment Act (Tacize karşı Koruma Yasası) altında, mahkeme yoluyla yasal önlem almalısınız; veya
• iş vereninize karşı, ihmal veya anlaşma şartlarına uymadığı için yasal işlemde bulunmalısınız.

Eğer, saldırıya uğrarsanız, bunu polise bildirmelisiniz. 1998 Crime and Disorder Act (Suç ve Uygunsuz Davranış Yasası) altında, eğer, saldırı ırkınızla ilgiliyse, saldırıda bulunan kişi için daha ağır cezalar getirebilir.

İşten ayrıldıktan sonra ayırımcılık veya taciz

İş vereniniz, işten ayrıldıktan sonra size karşı ayırımcılık yapmamalı ve sizi taciz etmemelidir. Buna örnek olarak, farklı ırktan olan meslektaşlarınıza referans verip, size referans vermemesi verilebilir.

İş verenin sorumlulukları

Irk İlişkileri Yasasına göre, önlemek için gerekli önlemleri almadıkları sürece, iş verenler, kuruluşların ve çalışanların yaptıkları ayırımcılıktan sorumludurlar.

Eğer, ayırımcılığa uğradı iseniz, davanızı iş tribünal mahkemelerine götürebilirsiniz (daha fazla bilgi için, ”Irk Ayırımcılığı - Ayırımcılıkla ilgili neler yapabilirsiniz”, bölüm ’İş tribünal mahkemesine başvurmak’ a bakınız).

İş verenin ayırımcılık yapmasına izin verildiği durumlar

İş verenin ayırımcılık yapmasına izin verildiği birkaç durum vardır, bunlar;

• Eğer, belli bir ırktan olan bir kişinin, rengi, milliyet veya etnik kökeni, iş için gerçekten gerekli ise ve sadece o belli guruptan olan birisi o işi yapabilecekse.
• Eğer, belli ırktan veya milliyetten olanların, o işi yapmasını kısıtlayan kurallar varsa. Bu sadece, Kraliyet ve kamu görevlileri için geçerlidir.
• Eğer, durum Irk ilişkileri Yasası tarafından kapsanmadıysa.

Konut kiralama veya satın almada ayırımcılık

Emlakcıların veya konut sahiplerinin, konutlarını kiralarken veya satarken size karşı ayırımcılık yapması yasalara aykırıdır. Bu yüzden, örneğin, bir emlakcı teninizin renginden dolayı size bir evi göstermeyi red edemez veya aynı sebepten dolayı bir ev sahibi siyah ırktan bir aileye ev kiralamayı red edemez. Aynı zamanda, ev sahiplerinin, kiracılarına karşı davranışalarında, ırkla ilgili olarak ayırımcılık yapması da yasalara aykırıdır. Bu yasalar, iş yerlerini kiralayanlar için de geçerlidir.

Eğer, belediye evinde veya ev birliklerinde kiracı iseniz ve diğer kiracılar tarafından ırkınızla ilgili olarak tacize uğruyorsanız, belediyenize veya ev birliklerinize bunu belirtmelisinizdir. Birçok kuruluşun, kiracılarını tacize karşı koruyan kuralları vardır. Bu kurallar çerçevesinde, belli bir yaptırımı olan, size karşı tacizi durdurabilecek, bir mahkeme kararı çıkarabilirler veya diğer kiracıyı mahkeme yoluyla evden çıkarabilirler.

Okul veya üniversitede ayırımcılık

Okulların veya üniversitelerin, size veya çocuğunuza karşı ayırımcılık yapması veya tacizde bulunması yasalara aykırıdır;

• çocuğunuzu okula kabul etme koşullarında;
• çocuğunuzu okuldan çıkarıp çıkarmamaya karar verirken; veya
• çocuğunuzun eğitiminde.

Okul, okul görevlileri tarafından yapılan ırkla ilgili suistimal ve tacize karşı önlem almalıdır.

Aynı zamanda, yerel eğitim kurumunun, bir çocuğun özel gereksinmelerini değerlendirirken ayırımcılık yapması da yasalara aykırıdır.

Eğer, çocuğunuzun ırkla ilgili ayırımcılığa uğradığını düşünüyorsanız, bunu önce öğretmeni veya müdürü ile konuşmayı denemelisiniz. (Department for Education and Skills) Eğitim ve Yetenekler Bölümü, bu konuyla ilgili bilgi sağlayabilir (nasıl irtibata geçeceğinizle ilgili olarak bakınız ’Daha fazla bilgi’).

Bu işe yaramazsa, okullarda daha fazla yetkisi olan governor’a (müdüre) veya Yerel Eğitim Kurumuna (Local Education Authority) başvurabilirsiniz. Eğer, gerekirse, bu konuda yapabileceklerinizle ilgili olarak aşağıdaki yerlere baş vurabilirsiniz;

• Irk Eşitliği Komitesi (Comission for Racial Equality);
• yakınınzdaki Irk Eşitliği Konsülü (Racial Equality Council), veya
• Eğitim Danışma Merkezi (Advisory Centre for Education) yardım hattı.

Eğer, öğrenci iseniz, okulunuz veya üniversitenizin, çalışanlar için olduğu kadar, öğrenciler için de, bir eşit fırsatlar politikasının olması gereklidir.

• Mal satın alırken veya hizmet kullanımında ayırımcılık

Hizmet veya ticaret sağlayanların, size ırkınızla ilgili ayırımcılık yapması yasalara aykırıdır;

• size, mal, hizmet veya imkan ve vasıtalar sunmayı red etmek, veya kasıtlı olarak faydalanmanıza engel olmak; veya
• size, diğer kişilere sunulanlarla, eşit şartlarda ve eşit ayarda mal, hizmet veya imkan ve vasıtalar sunmamak.

Buna, ücret ödediğiniz şeyler kadar, ücretsiz şeyler de dahildir. Bu, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, birçok, ticaret ve hizmeti kapsar.

• dükkanlar;
• otel, restoran, bar, gece kulüpleri ve dinlenme tesisleri gibi halka açık yerler;
• banka hesapları, krediler, kredi kartları ve sigorta hizmetleri;
• seyahat şirketleri, özel şirketler veya kamuya ait, seyahat ve ulaşım hizmetleri; ve
• kamuhizmetlerinin sağladığı (dinlenme tesisleri gibi) hizmetler.

Kamu Hizmetleri tarafından ayırımcılıklar

Kamu hizmeti sunan yerlerin, hizmetlerini sunarken ırk ayırımcılığı yapması yasalara aykırıdır. Buna dahil yerler ve hizmetler aşağıda belirtilmiştir;

• polis (durdurmalar ve aramalar);
• yerel hükümet yetkilileri (çevre sağlık teftişleri);
• hapishane hizmetleri (hapishanede disiplin);
• maliye ve gümrük (vergi; aramalar).

Aynı zamanda, kamu hizmeti sunan yerlerin, bu hizmetleri sunarken, aşağıdakileri sağlamayı göz önüne almaları gerekir;

• ırkla ilgili ayırımcılığı ortadan kaldırmak; ve
• iyi ırk ilişkilerini ve eşitliği teşvik etmek.

Bu kurallara uymayan, kamu hizmeti sağlayan yerlere yasal önlemler alabilirsiniz. Bazı kamu hizmeti sağlayan yerlerin aynı zamanda, politikalarının bu kriterlere nasıl uyduğunu veya uyması için neler yapacaklarını belirleyen, Irk Eşitliği Planının (Race Equality Scheme (buna eğitim kurumlarında Irk Eşitliği Politikası denir)) olması gerekmektedir. Eğer, bir Irk Eşitliği Planları veya politikaları yoksa, Irk Eşitliği Komisyonu bu kuruluşlara karşı yasal işlemde bulunabilirler.

Daha fazla yardım

Community Legal Services Direct

Halka, yaygın olan bir dizi yasal sorunlarla ilgili, doğrudan ücretsiz bilgi verir.

0845 345 4 345’i arayın

Eğer, yasal konularda yardım almaya hakkınız varsa, yasal konularda uzmanlaşmış bir danışmana, devlet yardımları, vergi kredileri, borçlarınız, eğitim, iş veya ev konularında ücretsiz danışabilirsiniz. Aynı zamanda, bir avukat veya iyi kalitede yerel danışmanlık hizmetleri veren bir merkeze başvurabilirsiniz.

www.clsdirect.org.uk tıklayınız.

Bir avukat veya iyi kalitede yerel danışmanlık hizmetleri bulmak için, başka internet sayfalarıyla bağlantı kurup, hesap makinenizi kullanarak, yasal konularda yardım almaya hakkınız olup olmadığına bakın.

Commission for Racial Equality (CRE)

telefon: 020 7939 0000

www.cre.gov.uk

Yakınınızdaki Racial Equaliy Council için, Commission for Racial Equality’i arayın veya telefon rehberine bakınız.

The Advisory, Conciliation and Arbitration Services (ACAS)

Yakınızdaki halkı bilgilendirme noktalarını bulmak için

08457 47 47 47’i arayın

www.acas.org.uk

Advisory Centre for Education (ACE)

Okullarda ırkla ilgili ayırımcılığa karşı danışmanlık hizmetleri için

0808 800 5793’ü arayın

www.ace-ed.org.uk

Department for Education and Skills (DfES)

’Topluma Dahil olmak; Öğrenci Desteği Dergisi10/99’ için,

0845 6022260’ı arayın veya www.dfes.gov.uk sayfasından bilgileri indirin.

Bu kitapcık, Legal Services Commission’u ((LSC) Yasal Hizmetler Komisyonu) tarafından yayınlanmıştır. Racial Equality Commission’u (Irk Eşitliği Komisyonu) ortaklığı ile hazırlanmıştır.