İnsan Hakları Bildirgesi
The Human Rights Act

1998 İnsan Hakları Bildirgesi hayatımızın birçok yönünü etkileyen geniş çaplı ve önemli bir yasadır. Bu broşür bildirgenin ne olduğunu ve nasıl kullanıldığını açıklar.

İnsan Hakları Bildirgesi nerede başlamıştır?

İnsan Hakları Bildirgesinin kökleri ikinci dünya savaşına kadar uzanır. Avrupa İnsan Hakları Konvesyonu tarafından (genelde ‘Konvensyon’ olarak adlandırılır), savaştan sonra temel insan haklarını tanımlamak üzere yazılmıştır. 2000 yılında İnsan Hakları Bildirgesi Britanya yasasının Konvensyon bölümünü oluşturmuştur.

Konvensyondaki haklar farklı maddeler halinde belirtilmiştir. Konvensyon yazıldığından bu yana, yeni Protokoller eklenmiştir. Bu protokollerin çoğu uyulması gerekli işlemleri tanımlar ancak bazıları Konvensyona yeni haklar ekler.

Strazburg’daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, konvensyon altında haklarının ihlal edildiğini idda eden kişilerin davalarına bakmak için kurulmuştur (hakalrın ihlal edilmesi yasalara uyulmadığı anlamındadır). Bu mahkeme , Britanya devletinin, birçok durumda bu yasalara uymadığına karar vermiştir. Bu davalar da, bu ülkenin yasalarında önemli deiğşikliklere sebep olmuştur.

Bir davayı Strazburg’daki mahkemeye çıkarmak uzun zaman alır. Hemen hemen bütün davalarda, İnsan Hakları Bildirgesini kullanıp Strazburg’daki mahkemeye davanızı götürmeden önce, öncelikle bu ülkedeki mahkemelere gitmeniz gerekir. Davanızı Strazburg’daki mahkemeye ancak, davayı İnsan Hakları Bildirgesi altında bu ülkede kazanamazsanız götürebilirsiniz.

İnsan Hakları Bildirgesi nasıl işler?

Konvensyondaki bütün haklar ve protokoller İngiliz yasasının bir parçası değildir. Özellikle, 1. ve 13. madde ve bazı protokoller İnsan Hakları Bildirgesine dahil edilmemişlerdir. İngiliz yasasına dahil edilen haklara Konvensyon hakları denir. Dahil edilmeyen bazı haklar daha sonraki bir zamanda eklenebilirler. Bazı konvensyon hakları çok geniş kullanımlıdır ve Bildirge mevcut yasaların büyük bir kısmını etkiler. İnsan Hakları Bildirgesi, mahkemelerin mümkün olduğunca, halkın Konvensyon haklarına uygun olarak yasaları yorumlaması veya uygulaması gerektiğini belirler.

İnsan Hakları Bildirgesi aynı zamanda kamu kuruluşlarının bireylerin Konvensyon haklarına saygı göstermeleri gerektiğini vurgular. Kamukuruluşları kapsamına, devlet bölümleri, polis, belediyeler ve yardım kurumları girer. Bazı kuruluşlar bazı durumlarda kamu kuruluşu olurken bazıları olmaz. Örneğin, bir güvenlik şirketi Hapishane Hizmetleri için çalışıyorsa kamu kuruluşu olurken, özel sektör için çalıştığında olmaz.

Bazan farklı kişilerin hakları çatışır ve mahkeme haklar arasında bir denge kurmak zorunda kalır. Örneğin, bir hayvan hakları savunucusu, hayvanlar üzerinde deney yapan bir bilim adamının evinin önünde protesto etmek üzere polisin (kamu kuruluşu) ona izin vermesi için, ifade özgürlüğü (10.madde) ve toplanma özgürlüğü (11. madde) haklarını kullanabilir. Bilim adamı ise, polisin protestocuları durdurması için, evine ve özel hayatına saygı (8. madde) hakkını kullanabilir.

Haklarım ihlal edilirse ne yapabilirim?

Bir kamu kuruluşunun Konvensyon hakalrınzı ihlal ettiğini (veya edeceğini) düşünüyorsanız, onlara karşı mahkeme yolu ile yasal işlem yapabilirsiniz. Kamu kuruluşunun yaptığının sizi etkilediğini veya etkileyeceğini göstermek zorundasınızdır.

Aşağıdaki durumlarda, ‘Judicial Review’ adı verilen yasal bir işleme bavurabilirsiniz.

• Kamu kuruluşlarının verdiği bir karara itiraz etmek istiyorsanız; veya
• Mahkemelerin bir kamu kuruluşuna yapmaları veya yapmamaları gereken bir durumu belirtmek için.

Judicial Review altında, bir hakim davanıza bakar ve kamu kuruluşunun yasalara uygun davranıp davranmadığını tesbit eder. İşlemlere çabuk başlamalısınızdır, bu İtiraz etmek istediğiniz kamu kuruluşunun karar ve davranışından hemen sonraki üç ay içinde olmalıdır. Haklarınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, vakit kaybetmeden bir avukata gidip judicial review olasılığını gözden geçirin çünkü judicial review bir karara itiraz etmenin en etkili yolu olabilir. Aynı zamanda, davanızda normal bir tazminat davasından ziyade büyük bir olasılıkla yasal konularda yardım alma hakkınız olur.

Konvensyon haklarınız ihlal edildiği için sadece tazminat almak istiyorsanız, zararlar için bir iddada bulunabilirisiniz. Davayı haklarınızın ihlal edildiği ilk yıl içinde açmalısınızdır.

Eğer mahkeme Konvesyon haklarınızın ihlal edildiğine karar verirse, size tazminat hakkı verebilir. Ancak, mahkeme sizin tazminat almamanıza ve sadece hakalrınızın ihlal edilmiş olduğuna karar verebilir. Kişilerin Konvensyon hakları ihlal edildiği için aldıkları tazminatların miktarları çok düşüktür.

Mahkemede kendinizi savunmak için de Konvensyon haklarınızı kullanabilirsiniz. Bu genelde suç davalarında olur, ancak aşağıdaki durumlarda da olabilir:

• Belediye evi kiracısı iseniz ve belediye sizi evden çıkarmaya çalışıyorsa; veya
• Ülkeden ihraç edilmeyle karşı karşıya kalan bir iltica talebinde bulunan kişi iseniz.

Yasa hangi davaları kapsamaz?

Bazan mahkeme haklarınızın ihlal edilmesi konusunda hiç bir şey yapamaz. İnsan Hakları Bildirgesi mahkemelere Parlamentonun Yasasını geçersiz kılma hakkı vermez. Eğer, mahkemeler Parlamento Yasasını, kişilerin Konvensyon haklarını sayacak veya uyacak bir şekilde uygulayamıyor veya yorumlayamıyorlarsa, mahkemenin yapabileceği tek şey ‘uyuşmazlık beyannamesi’ ilan etmektir. Bundan sonra devlet ve parlamento bu yasanın değiştirilip değiştirilmemesine karar vermek zorundadır. Ancak bu olana kadar, mahkemeler yasayı Konvensyon haklarına uymasa bile, olduğu gibi uygulamalıdırlar.

Eğer, kendinizi bu durumda bulursanız, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurmayı düşünebilirsiniz çünküStrazburg’daki mahkeme tazminat almanıza karar verebilir.

İnsan Hakları Bildirgesi bireylerin sadece kamu kuruluşu olan bir kuruluşa karşı dava açmasına izin verir. Bu yüzden, örneğin belediyede çalışan bir kişi iş verenine dava açabilirken, özel bir şirkette çalışan birisi iş verenine dava açamaz.

Buna rağmen, Bildirge bireyler ve özel şirket işverenleri arasındaki davaları etkiler. Bu da, olan yasaların yorumlanması ve uygulanmasında, mahkemeleri etkilediği içindir. Mahkemeler, kamu kuruluşlarını olduğu kadar özel kuruluş ve bireyleri de etkileyecek bir mahrumiyet yasasını geliştirmek için Konvensyonun 8. maddesini (özel ve aile hayatına saygı) halihazırda kullanmaktadır.